หน่วยที่ 2 รูปแบบการจัดการความรู้

ความรูในองคกรนับเปนทุนที่สําคัญจึงตองมีการจัดการความรูที่เหมาะสม ดังนั้นองคกรตองเลือก รูปแบบการจัดการความรูที่เหมาะสมกับองคกรของตัวเอง เพื่อที่จะไดนํารูปแบบนั้นมาประยุกตใชจัดการกับ ความรูนั้นไดอยางมีประสิทธิภาพสูงสุด การที่องคกรจะเลือกรูปแบบของการจัดการความรูมาใชนั้นองคกร จะตองศึกษารูปแบบของการจัดการความรูตางๆ มาเปรียบเทียบกันและ นํามาประยุกตใชใหเหมาะสม รูปแบบการจัดการความรูขององคกรก็มีหลากหลายรูปแบบดวยกัน โดยมีรายละเอียดดังนี้

การเรียนรูแบบ วงลูปเดียว (Single Loop Learning) การเรียนรูในแบบนี้จะเกิดขึ้นก็ตอเมื่อองคกร เผชิญหนากับปญหาและความผิดพลาดทางการจัดการใหมุงแกปญหาเฉพาะหนา โดยมีการเรียนรูดวยตนเอง เพื่อปรับเปลี่ยนพฤติกรรมและการสะสมการเรียนรู

การเรียนรูแบบลูปซอน (Double Loop Learning) เปนการเรียนรูเพื่อแกปญหาและสนับสนุนการ ตัดสินใจอยางมีประสิทธิผลซึ่งเปนองคกรแหงการเรียนรูซึ่งกอใหเกิดการสรางการเรียนรูและเปนที่มาของ แบบจําลองธุรกิจใหมที่สอดคลองกับความซับซอนของการเปลี่ยนแปลงสภาพแวดลอมการแขงขัน

การเรียนรูแบบลูปสามชั้น (Triple Loop Learning) เปนการเรียนรูเพื่อการพัฒนาหลักการใหมที่ องคการสามารถนําไปดําเนินการในขั้นตอไป รูปแบบการจัดการความรูในประเทศไทย รูปแบบการจัดการความรูในประเทศไทย มีหลากหลายรูปแบบดวยกันแตการนํามาใชนั้นองคกรตางๆ ก็มีการประยุกตใชเพื่อใหเหมาะสมกับองคกรของตัวเองในครั้งนี้จะกลาวถึง

รูปแบบการจัดการความรูที่ไดรับ ความนิยมในประเทศไทย 2 รูปแบบ คือ Tuna Model และ Xerox Model และอีก 1 รูปแบบทีจะกลาวถึง เปน Model ที่นาสนใจที่คิดคนและพัฒนาโดยคุณณัฐพล รําไพ คือ i-cando Model โดยมีรายละเอียดของแต ละรูปแบบดังนี้

1. Tuna Model (สถาบันสงเสริมการจัดการความรูเพื่อสังคม, 2548) แนวคิดรูปแบบการจัดการความรู ของสถาบันสงเสริมการจัดการความรูเพื่อสังคม (สคส.) ในรูปแบบ ปลาทูนั้น มีแนวคิดที่วา ปลาทู 1 ตัวมีการแบงออกเปน 3 สวน ซึ่งจะอธิบายวาแตละสวนคืออะไรมีความสําคัญ อยางไร

เปาหมาย (สวนหัวปลา) หรือ KV (Knowledge Vision) สวนหัวที่ทําหนาที่มองหาเสนทางที่เดินทางไป แลวคิดวิเคราะหวา จุดหมายอยูที่ไหนตองวายแบบใด ไปในเสนทางไหน และไปอยางไร ในที่นี้เราจะเปรียบเปน การบงชี้ความรู (Knowledge Identification) กอนที่เราจะทํางานอะไรซักอยางเราตองรูกอนวาเราตองการอะไร จุดหมายคืออะไร และตองทําอยางบาง

           สวนกิจกรรม (ตัวปลา) หรือ KS (Knowledge Sharing) สวนลําตัวที่มีหัวใจของปลาอยูทําหนาที่สูบฉีดเลือด ไปเลี้ยงสวนตางๆของรางกาย ในที่นี้เราจะเปรียบ เปน การแบงปนแลกเปลี่ยนความรู (Knowledge Sharing) คือเราจําเปนตองสรางบรรยากาศที่เกิดการเรียนรู เพื่อใหคนเขามาแลกเปลี่ยนความรูซึ่งกันและกัน   สวนการจดบันทึก (หางปลา) หรือ KA (Knowledge Access) หางปลา ทําหนาที่เปนแรงผลักดันใหเกิดการเคลื่อนที่ไป เปรียบเสมือนการเขาถึงความรู (Knowledge Access) หรือ คลังความรู ที่ไดจากการเก็บสะสมความรูที่มาจากการแลกเปลี่ยนความรู ซึ่ง ความรูเหลานี้อาจอยูในรูปแบบเอกสารหรือ คูมือตางๆ โดยทุกสวนนั้นมีความสําคัญ และ เชื่อมโยงถึงกันเพื่อใหการจัดการความรูเปนไปอยางมีประสิทธิภาพ หากสวนใดที่ทําแลวบกพรองหรือไมชัดเจนก็จะสงผลกระทบตอสวนอื่นๆ ตามมาดวย

2. Xerox Model (ศรีไพร และเจษฎาพร, 2549) รูปแบบของการจัดการความรู เปนรูปแบบที่บริษัท Xerox Corporation ในประเทศสหรัฐอเมริกามี การนํามาใชอยางประสบความสําเร็จ (ตามแนวคิดของ Mr. Robert Osterhoff) และมีหลายองคการใน ประเทศไทยที่มีการนํารูปแบบนี้มาเปนกรอบแนวคิดในการจัดการความรู ประกอบดวยกระบวนการดังนี้

Ø การจัดการการเปลี่ยนแปลงและพฤติกรรม (Transition and Behavior Management) สรางวัฒนธรรมที่เอื้อตอการแลกเปลี่ยนและแบงปนความรู ซึ่งการเปลี่ยนแปลงวัฒนธรรมจะตองไดรับการ สนับสนุนจากผูบริหาร และความรวมมือของบุคลากรทุกระดับ

Ø การสื่อสาร (Communication) องคการตองมีการวางแผนการสื่อสารอยางเปนระบบ

ตอเนื่อง และสม่ำเสมอ โดยคํานึงถึงเนื้อหา กลุมเปาหมาย รวมถึงชองทางในการสื่อสาร

Ø  กระบวนการและเครื่องมือ (Process and Tools) มีกระบวนการและเครื่องมือที่เหมาะสม และ เอื้อใหเกิดการแลกเปลี่ยนความรูในองคการ

Ø  เรียนรู (Learning) เปนการเตรียมความพรอม สรางความเขาใจเพื่อใหบุคลากรตระหนักถึง ความสําคัญในการจัดการความรูรวมถึงจัดการฝกอบรมที่เหมาะสมใหกับบุคลากร

Ø  การวัดผล (Measurements) เลือกการวัดผลเพื่อใหทราบถึงสถานะ ความคืบหนา และผลที่ได เป็นไปตามที่คาดหวังหรือไม อยางไร ซึ่งจะชวยใหองคการสามารถทบทวน และปรับปรุงกระบวนการ

ตาง ๆ เพื่อใหบรรลุเปาหมายจองการจัดการความรู

Ø  การยกยองชมเชยและใหรางวัล (Recognition and Rewards) มีการยกยองชมเชย และ ระบบการใหรางวัลเพื่อจูงใจใหบุคลากรเขารวมกิจกรรม โดยเปาหมายของการจัดการความรูจะถูกกําหนดใหสอดคลองกับทิศทางในการดําเนินธุรกิจ และ เชื่อมโยงกับกลยุทธทางธุรกิจขององคกร

3. I - Cando Model รูปแบบการจัดการความรูผานเว็บที่เสริมสรางสมรรถนะของนักศึกษาครู เปนการนําเอาแนวคิดและ หลักการของการจัดการความรู(Knowledge Management) และการเรียนรูผานเว็บ (Web-based Learning) มาผสมผสานกับแนวคิดพื้นฐานการเรียนรูที่เนนกิจกรรมผานเว็บ เพื่อเสริมสรางสมรรถนะของ ผูเรียน (Competency) โดยตนแบบดังกลาวไดพัฒนาขึ้นอยางเปนระบบ (Systematic Approach) อัน ประกอบดวย 3 องคประกอบ หลัก ไดแก

ปจจัยนําเขา (Input) กระบวนการ (Process) และผลผลิต (Output) ปจจัยนําเขา เปนองคประกอบพื้นฐานของการเรียนรูผานเว็บ (Elements of Web-based Learning) ซึ่ง ประกอบดวยองคประกอบยอย 3 ดาน ไดแก ผูเรียน (Student) ผูสอน (Teacher) และปฏิสัมพันธ (Interaction) ทั้งนี้ลักษณะการเรียนรูดังกลาวจะอาศัยความสามารถของเทคโนโลยีการเรียนรูผานเว็บ 3 สวน ไดแก เทคโนโลยีการเรียนรูรวมกัน (Collaboration Technology) เทคโนโลยีการสื่อสาร (Communication Technology) และเทคโนโลยีฐานขอมูล (Storage Technology)

กระบวนการ

1.การคนคิดและสรรคสราง (Creating) คือ กระบวนการสราง การกําหนด การแสวงหา การ ดําเนินการ การจัดหา และการกําหนดเปาหมายหรือการนิยามความรูใหชัดเจนเพื่อใหไดมาซึ่งความรู ขับเคลื่อนโดยกิจกรรมคิดคนคนหาตัวตน

2.การพิจารณาและคัดสรร (Analyzing) คือ กระบวนการคิดวิเคราะห พิจารณาเลือกสรร กลั่นกรอง ความรู และการจัดประเภทหรือหมวดหมูความรู ขับเคลื่อนโดยกิจกรรมชุมชนคนสนใจ

3.การลองทําและนําไปใช (Nurturing) คือ กระบวนการนําเอาความรูที่หาไดมาจากการพิจารณา และ เลือกสรรความรู มาฝกกระทํา หรือลองทํา และประยุกตใชความรูในทางปฏิบัติ ซึ่งทําใหความรูฝงลึก (Tacit Knowledge) สามารถถายโอนและปรับเปลี่ยนใหกลายเปนความรูชัดแจง (Explicit Knowledge)

4.การกระจายและแบงปน (Disseminating) คือ กระบวนการที่ไดจากการนําความรูไปลองทํา และ ประยุกตใชความรูแลวมาแบงปน แลกเปลี่ยน กระจาย และถายโอนความรูรวมกัน ขับเคลื่อนโดยกิจกรรม ชุมชนคนปฏิบัติ

5.การประเมินและปรับปรุง (Optimizing) คือ กระบวนการนําเอาความรูที่ไดจากการเผยแพรแลวมา ประเมินและปรับปรุงดวยตนเองเพื่อนําไปใชในการทํางานการแกไขปญหา หรือการตัดสินใจตางๆ ขับเคลื่อน โดยกิจกรรมแบบอยางปฏิบัติที่เปนเลิศ

ผลลัพธ

ประกอบดวยการประเมินสมรรถนะการเรียนรูของผูเรียน(Competency) 3 ดาน ไดแก ดานความรู (Knowledge) พิจารณาจากผลการประเมินตนเองของนักศึกษา (Knowledge assessment) ดานทัศนคติ (Attitude)พิจารณาจากผลการประเมินทัศนคติของนักศึกษา (Attitude assessment) และดานทักษะ (Skill) พิจารณาจากผลการประเมินสมรรถนะการปฏิบัติงานของนักศึกษา (Performance assessment)